Có một sự thật thú vị: con người vốn ghét bị điều khiển, nhưng lại bị cuốn hút kỳ lạ trước những tấm gương “anh hùng”. Đó là lý do vì sao trong lịch sử nhân loại – từ quốc gia cho tới doanh nghiệp – quyền sai khiến và chủ nghĩa anh hùng luôn song hành.
Quyền lực thật sự: khiến người khác phải nghe lời
Trong bất kỳ tổ chức nào, sức mạnh của người lãnh đạo không nằm ở việc họ làm được bao nhiêu, mà ở việc lời nói của họ có trọng lượng tới mức nào.
-
Nếu lời của ông chủ không khiến ai bận tâm, nghĩa là ông ta không có quyền lực.
-
Nếu một nhà lãnh đạo đất nước có thể đối đầu với cả đám đông, đó là vì họ nắm được luật chơi và thể chế.
Trong thời chiến, quyền sai khiến được đẩy lên cực hạn: “Tôi bảo anh hy sinh, anh phải hy sinh.” Lúc này, hình tượng lãnh tụ trở thành chỗ dựa tinh thần duy nhất để toàn dân có thể dốc sức chiến đấu.
Chủ nghĩa anh hùng – phương thuốc vượt lên bản năng của con người
Không giống như chủ nghĩa yêu nước – là để vận hành thể chế, chủ nghĩa anh hùng là để tạo nên cá nhân kiệt xuất.
Phải bằng chủ nghĩa anh hùng mới làm cho người ta đi ngược lại ý chí sinh tồn – bản năng con người.
Bản năng con người là tham sống sợ chết, muốn an nhàn hưởng thụ. Vậy làm thế nào để họ dám hy sinh, dám nỗ lực đến cùng vì mục tiêu?
Câu trả lời là xây dựng hình tượng anh hùng – cá nhân kiệt xuất. khi cá nhân kiệt xuất – anh hùng xuất hiện thì tất cả phải làm theo
Trong doanh nghiệp, đó là những buổi vinh danh nhân viên xuất sắc, để tất cả nhìn thấy “người hùng” được bước lên bục nhận thưởng, phát biểu về thành quả của mình. Dù nhiều khi thực tế không hoàn hảo như lời họ nói, nhưng tập thể cần hình ảnh ấy để có niềm tin: “Nếu mình cố gắng, mình cũng sẽ được như vậy.”
Đây chính là hiệu ứng tâm kịch (Psychodrama): tái hiện câu chuyện thành công trước đám đông để khơi dậy cảm giác khao khát trở thành người hùng.
Ngay cả nhà trường cũng vận dụng điều này: mời thủ khoa lên phát biểu, hay mời cựu học sinh thành đạt trở về để truyền cảm hứng cho đàn em. Thực tế, thành công của họ đến từ vô số yếu tố khác nhau, nhưng khi họ đứng đó như một tấm gương, cả hệ thống được củng cố sức mạnh.
Những tấm gương không thể thiếu
Chủ nghĩa anh hùng tồn tại ở mọi quy mô, dù chỉ là một nhóm ba người. Khổng Tử từng nói:
“Trong ba người đi cùng ta, ắt có một người là thầy ta.”
Ngoài ý nghĩa mọi người hay hiểu, điều đó có nghĩa: ở đâu cũng cần người dẫn đầu, cần hình tượng để soi chiếu.
Một giám đốc muốn tạo ảnh hưởng, phải cho nhân viên thấy mình sẵn sàng làm gấp đôi, gấp ba. 8h sáng đã có mặt tại công ty, tất bật xử lý từng hợp đồng, từng khách hàng. Chính sự hiện diện đó tạo ra tấm gương: “Tôi làm vì tất cả các bạn, và tôi sẽ không dừng lại.”
Từ nhỏ, chúng ta đã quen nghe những câu chuyện như Việt Vương Câu Tiễn nếm mật nằm gai, thậm chí phải… nếm phân để cứu nước. Dù phi lý về mặt y học, câu chuyện ấy vẫn sống mãi vì nó chứa đựng thông điệp: anh hùng là người dám chịu đựng gian khổ hơn tất cả.
Cảm hứng và Động lực – hai dòng chảy nuôi dưỡng tổ chức
Để dẫn dắt người khác, bạn phải hiểu sự khác biệt giữa cảm hứng và động lực:
-
Cảm hứng: câu chuyện từ bóng tối bước ra ánh sáng, từ đau khổ đến hạnh phúc. Nó đánh thức ý chí bên trong.
-
Động lực: câu chuyện từ thất bại đến thành công, từ không thành có – thành quả ai cũng nhìn thấy được.
Cảm hứng là khi bạn ngồi một mình trong đêm và tự nhủ: “Mình phải sống tốt hơn.”
Động lực là khi tập thể vỗ tay và nói: “Bạn tuyệt vời, bạn đã làm nên chuyện!”
Cảm hứng là ý chí cá nhân, nhưng Động lực phải là thành công mà ai cũng nhìn thấy!
Muốn tổ chức mạnh, lãnh đạo phải biết kết hợp cả hai: chia sẻ câu chuyện thật của chính mình để khơi dậy cảm hứng, đồng thời kiến tạo những “chiến thắng nhỏ” để tập thể nhìn thấy thành quả và có động lực tiến lên.
Bài học cho người lãnh đạo
Bạn có thể chịu đựng khó khăn một mình, nhưng nếu không kể câu chuyện ấy ra, không ai biết để mà tin, để mà theo bạn.
Văn hóa nội bộ không chỉ là vài câu khẩu hiệu dán tường, mà là sự hiện diện của những tấm gương sống động. Khi nhân viên thấy lãnh đạo từng vượt qua khổ đau, từng tự tay gây dựng từ con số 0, họ mới tin rằng mình cũng có thể đi đến thành công.
Đó chính là bí mật của giáo dục lãnh đạo:
“Muốn sai khiến người khác, hãy truyền cho họ động lực và cảm hứng. Muốn xây dựng tổ chức mạnh, hãy kiến tạo anh hùng.”
